Mae Afon Taf yn nodwedd weledol a daearyddol allweddol ar gyfer y trefi, pentrefi a’r ddinas sydd ar ei llwybr i’r môr.

Gan gychwyn yng Nghefn Coed y Cymer, mae’n dilyn llwybr am 67km nes iddo gyrraedd y môr yng Nghaerdydd. Ar hyd y ffordd mae’n mynd trwy drigfannau sy’n atseinio â diwylliant a hanes Cymru; Merthyr, Aberfan, Pontypridd, Ffynnon Taf, Llandaf, Butetown a Tiger Bay.

Mae Kate Strong a Dr Numair Masud yn gyfarwydd â’r llwybr hwn; maent wedi cerdded ei hyd yn eu hymdrechion i hyrwyddo ymgais record byd ar gyfer y rhan fwyaf o gyfranogwyr mewn glanhau afon.

Mae’r prosiect, o’r enw Taf Daclus, yn ymgysylltu’n eang ar hyd y llwybr, gyda thri safle glanhau afonydd ar wahân (Merthyr, Pontypridd a Chaerdydd), a thri philer craidd:

• Newid ymddygiad
• Meddylfryd twf
• Gweithredu ar y cyd

Mae’r pileri hyn yn cyfateb i gydrannau’r Nodau Datblygu Mewnol, fframwaith y bu CSCC yn gweithio ag ef yn 2023.

Mae’r prosiect yn gweithio’n agos gydag ysgolion ar hyd y llwybr, gan gefnogi cyd-awduro llyfr sy’n cynnwys llythyrau, straeon a cherddi; enghraifft wych o gyfranogiad, ac o weithgarwch Cenedlaethau’r Dyfodol.

Natur ar y bwrdd

Mae CSCC wedi ymgorffori Yr Afon Taf yn ein gwaith; cafodd ei gynnwys yn ein gweledigaeth ar gyfer Cymru sy’n gallu gwrthsefyll llifogydd yn 2050 fel un o’r cymeriadau ar gyfer y gwahanol senarios a ddatblygwyd ar gyfer y prosiect. Mae cynnwys nodwedd ddaearyddol o fewn ein gwaith yn anarferol o fewn polisi Cymru. Ond nid damwain oedd hi; mae ein hargymhellion i Lywodraeth Cymru ar y ffyrdd o wneud effeithiau llifogydd yn llai difrifol yng Nghymru erbyn 2050 yn cynnwys un i ymgorffori natur yn y broses o wneud penderfyniadau.

Ar yr wyneb mae nifer o heriau o ran dyrchafu rôl byd natur yn gyrff corfforaethol neu gyhoeddus. Fodd bynnag, mae wedi’i wneud; mae’r fenter ‘Natur ar y Bwrdd’, a hyrwyddir gan Simeon Rose ar ran Faith in Nature, yn dangos ei bod nid yn unig yn ymarferol ond bod ganddi fframwaith y gellir ei ailadrodd yn hawdd mewn mannau eraill.

Ein damcaniaeth, a rennir gan Simeon ac eraill yn y sector, yw mai dim ond pan fydd ganddi gynrychiolydd dynol y gellir integreiddio natur yn ystyrlon i drafodaethau a phenderfyniadau. Edrychwn ymlaen at weld a yw’r mentrau hyn yn arwain at newid ystyrlon i’r sefydliadau hynny sy’n ddigon blaengar i’w rhoi ar waith.

Peryglon hinsawdd hirdymor

Mae Afon Taf hefyd yn gymydog agos i Grangetown, cymuned fywiog y mae CSCC yn gweithio gyda hi fel rhan o’n prosiect ‘Blwyddyn 3’ i ddeall yn well sut mae pobl yn ymgysylltu â thrafodaethau, syniadau a chyfathrebu am risgiau hinsawdd hirdymor iawn.

Gan weithio gyda’r Ysgol Dyfodol Rhyngwladol (SOIF) a sefydliadau llawr gwlad lleol rydym yn cyd-ddylunio proses gyfranogol sy’n ceisio cynnwys lleisiau amrywiol o bob rhan o’r gymuned; pobl sy’n aml yn cael eu gadael allan o’r cwestiynau mawr sy’n effeithio ar ein dyfodol, ac y gallai eu cyfraniadau at atebion a gwneud penderfyniadau gael eu hanwybyddu.

Wrth i effeithiau newid yn yr hinsawdd ddod yn fwyfwy amlwg, mae’n bwysig bod dinasyddion a chymunedau’n teimlo eu bod wedi’u grymuso a’u haddysgu am rôl natur wrth leihau effaith llifogydd a digwyddiadau eraill sy’n gysylltiedig â’r tywydd. Dim ond os bydd byd natur yn ffynnu y bydd Cymru’n ffynnu, ac mae’r gwaith hwnnw’n gofyn am ymdrechion enfawr o ymgysylltu, anogaeth a chefnogaeth i’n cymunedau.

Mae menter Tacluso Taf yn ymgais uchelgeisiol i godi ymwybyddiaeth am bwysigrwydd iechyd ein hafonydd – rhydwelïau ein hecosystem. Mae Taf Daclus hefyd yn arddangos mentrau i gynnwys miloedd o bobl mewn camau ymarferol a fydd yn gwneud gwahaniaeth ac yn gadael etifeddiaeth o afon iachach gyda mwy o gefnogaeth gan y cyhoedd.

Cofrestrwch i gymryd rhan ar 21 Mawrth 2025; efallai y gwelwch rai o’n Comisiynwyr yno ar y diwrnod!