Mae Storm Berffaith: A yw Cymru’n gwneud digon i gydlynu gweithredu ac ennyn diddordeb cymunedau i addasu ein seilwaith i hinsawdd sy’n newid? yn tynnu sylw at y materion sy’n wynebu darparwyr seilwaith a chymunedau wrth ymgysylltu ag effeithiau newid yn yr hinsawdd ac ymateb iddynt.
Mae ein hadroddiad yn tynnu ar ymchwil unigol, a gomisiynwyd gan NICW, a ymchwiliodd i’r materion hyn i ddechrau:
• Ymgysylltu â chymunedau amrywiol mewn sgyrsiau addasu i’r hinsawdd a’r effeithiau ar seilwaith – SOIF
• Amcanestyniadau Newid Hinsawdd, Realiti a Gwydnwch Seilwaith – Arup
Yn dilyn ein gwaith yn Grangetown gyda SOIF, rydym hefyd wedi cynhyrchu pecyn cymorth ar gyfer ymgysylltu â chymunedau ar newid yn yr hinsawdd:
• Pecyn cymorth: Ymgysylltu â Chymunedau Amrywiol wrth Addasu i’r Hinsawdd – SOIF – Fersiwn Gwe
• Pecyn cymorth: Ymgysylltu â Chymunedau Amrywiol wrth Addasu i’r Hinsawdd – SOIF – Fersiwn PDF
Mae’r wybodaeth yn yr adroddiadau ymchwil wedi’i hategu gan wybodaeth a gafwyd gan NICW yn ymgysylltu â phartïon a chymunedau eraill sydd â diddordeb yn uniongyrchol.
Mae’r adroddiad yn cyflawni rhan o gylch gwaith NICW i ddadansoddi, cynghori a gwneud argymhellion i Lywodraeth Cymru ar anghenion seilwaith economaidd ac amgylcheddol strategol hirdymor Cymru dros gyfnod o 5–80 mlynedd.
Mae’r adroddiad yn cynnwys argymhellion NICW i Weinidogion Cymru ar sut y gellir gwneud newidiadau i’r fframwaith addasu ac ymgysylltu cyfredol i newid yn yr hinsawdd yng Nghymru. Disgwylir y bydd Llywodraeth Cymru yn ymateb ‘maes o law’ i argymhellion y Comisiwn.ission’s recommendations.
Crynodeb o’n hargymhellion
Fframwaith Addasu i’r Hinsawdd
1. Bil Addasu i’r Hinsawdd
Yn nhymor nesaf y Senedd, dylai Llywodraeth Cymru gyflwyno Bil Addasu i’r Hinsawdd a ddylai anfon targedau cyfreithiol rhwymol ar gyfer addasu i’r hinsawdd a chreu fframwaith ar gyfer gweithredu a newid.
2. Uned Gwydnwch Seilwaith Cenedlaethol
Dylai Llywodraeth Cymru sefydlu Uned Gwydnwch Seilwaith Cenedlaethol, gyda Fforwm Cyswllt Addasu i’r Hinsawdd yng Nghymru cysylltiedig, i fynd i’r afael â pherchnogaeth aneglur risgiau systemig newid yn yr hinsawdd.
Cyflwyno Ymgysylltu Effeithiol yng Nghymru
3. Ymgysylltu â Chymunedau
Dylid ymgysylltu yn gynnar, yn gynhwysol a chyfranogol gyda phob cymuned ar strategaethau a chynlluniau addasu i’r hinsawdd.
4. Prif Swyddog Cyfranogiad
Erbyn 2028, dylai Llywodraeth Cymru greu swydd y Prif Swyddog Cyfranogiad. Bydd y rôl hon yn arwain ar draws y llywodraeth i wella sut mae dinasyddion yn ymwneud â phenderfyniadau.
Gwella’r System Gynllunio
5. Canllawiau Statudol ar gyfer Ymgysylltu â’r Gymuned
Yng nghyfnod nesaf y Senedd, dylid diwygio’r Deddfau Cynllunio i fynnu cynhyrchu canllawiau statudol sy’n gofyn am ymgysylltu â’r gymuned yn ystyrlon ym mhob cam o’r system gynllunio.
6. Adolygu Polisi Cynllunio Cymru a’r Nodyn Cyngor Technegol newydd
Erbyn 2028, dylai Llywodraeth Cymru adolygu Polisi Cynllunio Cymru i sicrhau bod addasu i’r hinsawdd yn cael ei ystyried drwy’r amser. Dylid cynhyrchu TAN ar Addasu i’r Hinsawdd hefyd.
7. Asesiad Effaith Amgylcheddol ac Asesiad Amgylcheddol Strategol
Erbyn 2028, dylid diwygio is-ddeddfwriaeth a chanllawiau er mwyn addasu i’r hinsawdd fod yn rhan benodol o’r prosesau Asesiad Effaith Amgylcheddol (AEA) ac Asesiad Amgylcheddol Strategol (SEA).
Asesu Prosiect Seilwaith
8. Diwygiadau Llyfr Gwyrdd
Dylai Llywodraeth y DU ddiwygio’r ‘Llyfr Gwyrdd’ i roi pwysau cyfartal i addasu i’r hinsawdd wrth asesu prosiectau seilwaith newydd.
Hwb Dyfodol Hinsawdd
9. Sefydlu Hwb Dyfodol yr Hinsawdd
Yn nhymor nesaf y Senedd, dylai Llywodraeth Cymru sefydlu ‘Hwb Dyfodol yr Hinsawdd’ fel canolfan ragoriaeth a chefnogaeth ar gyfer ymgysylltu â chymunedau mewn seilwaith hirdymor a chynllunio addasu i’r hinsawdd.
Cyllid
10. Y Gronfa Addasu a Gwydnwch i Newid yn yr Hinsawdd
Rydym yn ailadrodd ein hargymhelliad adroddiad llifogydd 2024 ar gyfer cronfa newid hinsawdd ac addasu traws-sector newydd.
Data
11. Llwyfannau Data
O fewn yr Hwb Dyfodol Hinsawdd, neu ar wahân, dylai Llywodraeth Cymru ddarparu, neu hwyluso llwyfannau ar gyfer data a deallusrwydd hinsawdd yng Nghymru.
Materion Trawsffiniol
12. Cydlynu Rhynglywodraethol
Dylai Llywodraeth Cymru eirioli dros fwy o gydlynu a chynrychiolaeth rhynglywodraethol ledled y DU ar wydnwch seilwaith.